GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE KADINHANI

KADINHANI TARİHİ

Kadınhanı,Konya ve Ladik ile beraber ilkçağlara kadar uzanan oldukça eski bir tarihe sahiptir.Klasik Doğu Roma Döneminde Yunan-Roma yolu üzerinde İkonium(Konya),Laodica Cambustra(Ladik),Pira (Kadınhanı)Philomelion(Ilgın) gibi önemli şehirler bulunmaktaydı.Bu önemli yol,doğu ticareti(İpek yolu) ve Kral yolu olarak çok önemliydi.Posta teşkilatı da bu yolu kullanmakta ve üzerinde önemli hanlar bulunmaktaydı.Bu hanlar kralın emrinde idi.Daha sonraki dönemlerde bu yol Bizans Askeri yolu olmuştur.Dorylaiin(Eskişehir), Amorian(Seyitgazi),Pira,Laodica,İkonium bu yol üzerinde bulunmuktaydı.19.yy da Konya'dan Eskişehir'e oradan da İstanbul'a ulaşan bu araba yoludur.Kudüs'e giden hacılar da bu yolu takip etmekteydi. Doğu Roma İmparatorluğu Maxmian devrinde İkoniu(Konya),Laodica (Ladik),Lysra (Hatunsaray),Galatia vilayeti önemli Roma şehirleridir.Galatia Kadınhanı,Atlantı ve çevresi olmaktadır. Bu bölge ile beraber Kadınhanı da uzun yıllar Etilerin eğemenliğinde kalmıştır.Daha sonra Frigyalılar ve Lidyalılar bu bölgede egemen olmuşlardır. M.S. IV. Asırda İranlıların hakimiyetine girmiştir.İskender İmparatorluğu, Bergama Krallığı da bu bölgede egemen olmuş, yurt tutarak önemli sanat eserleri bırakmışlardır.Bölgede elde edilen birçok kalıntı ve sanat eserleri bu bilgiyi doğrulamaktadır.Raziye Hatun Kervansarayının duvarında çevreden devşirilerek kullanılan bir çok taşla beraber Kadınhanı'nın çeşitli yerlerinde ayrıca Kestel ve Kındıras'ta bulunan aslan figürleri ve sütun başlıkları bu devir izlerini gösteren önemli kalıntılardır.

SELÇUKLULAR DÖNEMİ

1071 tarihinde Alparslan Gazinin Malazgirt Zaferiyle beraber Türkler Anadoluya a-dım atmışlardır.Büyük Selçuklu Hükümdarı Kutalmışoğlu Süleyman Bey'in 1077 de Konya ile beraber Kadınhanı topraklarını da Romalılardan alışıyla Oğuz Türkleri bu bölgeye yerleşmiş-lerdir.Oğuz Türkleri Romalıların kaçarken yakıp yıkarak bıraktıkları köy ve şehirleri onararak yerleştiler.Bu köy ve şehirlerin birçoklarının adlarını da kendi dillerine göre değiştirdiler. Kas-tel (kestel),kındıras o dönemin önemli yerleşim birimleridir. Kadınhanı'na yerleştirilen Oğuz boyları Kınık, Bayat, Savur, Afşar ve Çaşdur'lardır. Kadınhanı merkezine Bayat Boyu Doğanlar oymağı(Doğanlar Mahallesi adını buradan alır), Üçok kolu Çavundur Boyu (Çavundur Mahallesi) yerleşmiştir. Afşar boyu ise Afşarlı köyüne yerleşmiştir. Kolukısa,Meydanlı ve Karahisarlı köylerimize ise Azeri Türkmenlerinden Şamlar Aşireti yerleşmiştir. Bu Oğuz Türklerinin bazıları ise konar-göçerlik hayatını sürdürmüşlerdir. Bazı köylerimiz ise adını ünlü kişilerden almaktadır. Mesela Karakurtlu köyü adını Anadolu Selçuklu Sultanı I. Rüknettin Süleyman'ın başkomutanı Karakurt tan almaktadır.Kökez köyü ise Karamanoğlu büyüklerinden Kökez Han dan adını almaktadır. Eskiden Kadınhanı'nın adı Saideli idi ve savaşta üstün başarılar gösteren Said ismindeki bir beye arpalık olarak verildiği için bu adı almıştır. Turgutoğlu Hasan Bey Oğlu Ömer Bey Saideli'nin emiri(Valisi) olarak geçmekte, H.827 yılında yazdırdığı vakfiyesinde Saideli Vilayeti olarak zikredilmektedir. Anadolu Selçukluları döneminde Raziye Devlet Hatun tarafından bu önemli ipek yolu üzerindeki Saideli yakınlarına bir kervansaray yaptırılmıştır.

Raziye Devlet Hatun Kimdir?

Raziye Hatun Anadolu Selçukluları döneminde XIII. asırda Konya'da yaşamış bir sultan hanımdır. Danişmendoğullarından Yağıbasan oğlu Sinanüddin Yusuf'un oğlu Muzafferüddin Mahmut Bey'in kızıdır.Muhtemelen I. İzzeddin Keykavus'un hanımıdır.Bedreddin Bremoni'nin de kız kardeşidir.Biremoni Malatya Sancağına bağlı Kahta kazasının bir köyüdür.Bu köy Danişmendoğulları zamanında başşehir idi.Raziye Devlet Hatun ve babasının da bu Biremoni ailesinden geldiğini birçok vesikada görmekteyiz.Türk tarih ve geleneğine göre bir çok vesike,kitabe ve vakfiyelerde hükümdar ailelerin- den olan hanımlardan Devlet Hatun diyerek bahsedilmektedir. Muzafferüddin Mahmut kızı olan Devlet Hatun'un asıl adının ise Raziye olduğu kesindir. Selçuklular döneminde Kervansaray olgusu oldukça yaygın olup,Raziye Hatun H.620 (1223) yılında Saideli Seyrekviran'da kışlık bir kervansaray yaptırmıştır.Bu kervansarayın kitabesinde; Allah'ım,H.620 yılında bu hanı yaptıran sahibesi olan Mahmut kızı Raziye Hatun'a rahmet eyle' yazılıdır. Raziye Devlet Hatun yaptırdığı bu hanına gelir olarak Saideli(Seyrekviran), Kalamıça (Gelemiş), Meydanlı çiftlikleri ile beraber bir de Konya Esediye (Hatuniye) Mahallesinde sekiz odalı, iki sofa, iki ahır samanlığı bulunan bir köşkü Raziye Sultan Hanı Kitabesi vakfetmiştir. Konya'da Alaaddin Tepesi'nin doğusunda Mihmandar Mahallesi,Kınacı Sokağındaki Hatuniye Camii'ni yaptıran da Raziye Devlet Hatun'dur.Bu camiye gelir olarak ta Saideli vilayetine bağlı Meydan(Meydanlı),Seyrekviran ve Kalamıça (Gelemiş) çiftliklerini ve Konya'da üç dükkan ile iki evi vakfetmiştir. Raziye Devlet Hatun H.620 (1223)yılında öldüğü zaman bu caminin bahçesine gömülmüştür. Kardeşi Bedreddin Biremoni tarafından bu camiye bir minare yaptırılmış olup, bundan sonra bu cami Kütük Minare diye de anılmaktadır.

KARAMANOĞULLARI DÖNEMİ:

Kadınhanı Karamanoğulları zamanında vilayet olarak idare edilmiştir.Karaman oğlu Mehmet Bey Konya ovasını zaptettikten sonra ikiye bölerek yarısını beylerinden Turgut Bey'e diğer yarısını da Bayburt Bey'e taksim etmiştir.(1277) Turgutoğulları Orta Asya'dan gelerek Anadolu'ya yerleşmiş bir türkmen aşireti idi. Daha sonra Osmanlı'lardan kaçıp Karamanoğullarına iltica ederek bu bölgeye yerleşmişlerdir. Karamanoğullarına hep sadık kalmışlardı.Nitekim Karamanoğlu Mehmet Bey 1423-1462 tarihlerinde Turgutoğullarından Pir Hasan oğlu Ömer Bey'i Saideli vilayetine emir(vali) olarak tayin etmiştir.Turgutoğulları daha sonraları Halep yoluyla Mısır'a gitmişler.250 sene sonra Osmanlılar döneminde çıkan afla Ege Bölgesine geri dönmüşler. Manisa Turgutlu ilçesini kurmuşlardır. Turgutoğulları Karamanoğullarının sadık bir emiri olarak Anadolu'da dini,askeri,Kültürel ve içtimai açıdan büyük hizmetler vermişlerdir. Turgutoğlu Hasan Bey oğlu Ömer Bey Saideli vi-layetine bağlı Hatun Köyü (Bugünkü Kadınhanı ilçe merkezi)nde bir tekke yaptırmıştır. Bu tekkeye de Konya'da Mevlana'nın muassır ve müridlerin-den olan Cemel Ali(Çocukluğunda Mevlana'yı sırtında taşıdığı için böyle anılır) tarafından yaptırılan mescidin imamı ve muallimi olan Şeyh Turud'u şeyh olarak tayin etmiştir.Daha sonra Şeyh Turud'un oğulları Şeyh Durmuş ve Şeyh Turhan bu zaviyede şeyh ve vakıf mütevillisi ola-rak bulunmuşlardır Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğü Kültür ve Tescil Dairesi Arşivinde mevcut kayıtlarda bulunan Vakfiye metni aşağıdaki şekilde tercüme edilmiştir.

'Büyük hayır ve hasenat sahiplerinden Turgutoğlu Hasan Bey oğlu Ömer Bey,dünyanın aldatıcılığına,yaldızdan ibaret süslerine bakıp her zaman çalışıp,varlıklarına iman gö
züyle bakarak ahiret aleminin ebedi hayat olduğunu anlayarak gelip gidenlerin barınması, bunların ihtiyaçlarının karşılanması için Konya'ya bağlı Sait Vilayeti Karye(köy)leri karşısında hulusi niyetle bir zaviye-i şerif bina etti.Buranın hududu;kıblesi,Hacı İbrahim Mülkü, batısı Kırık Yusuf mülkü,iki taraftan yol ile çevrilidir.Bu tekkenin ihtiyaçlarının maddi yönden desteklenmesi,karşılanması için şu mülkleri vakfetti.

Vakfiye hüküm ve şartları:
1-Hatun Köyü(Kadınhanı ilçe merkezi)'nün tamamı.
2-Saideli Nahiyesi Zengi Köyündeki Emir Arzı denilen yerin tamamı,Orta Viran
mezraı,Uffa hüyük ve Akçalar mezralarının tamamı.
3-Akşehir'e bağlı Silint köyünde bulunan Ömer Bey değirmeninin tamamı.
4-Akşehir'e bağlı Salta ve İlyaslar köylerinin 8/12 hissesini vakfetti. Bu vakıfların nazarlığı ve tekkenin şeyhlerini hal sahiplerinin iftiharı,Şeyh Turud
Oğullarından Şeyh Turhan ve Şeyh Durmuş'a bıraktı.Onlar sağ oldukça kendileri,birinin
ölümüyle diğeri,sonra onların evladından münasip ve ehil olanları nesilden nesile mütevelli şeyh ve nazır olmasıdır.Bu aileden uygun kimse kalmazsa Konya kadısı ehil ve uygun birini tayin edecektir. Vakıf gelirlerinin üçte biri görevi yaptıktan sonra şeyh ve nazıra, geri kalanı tekkeye gelen fakirlerin yemesi ,konaklamasına harcanacaktır. Mübarek gece ve günlerde helva,etli,yağlı,pirinçli yemekler pişirilecektir.

Şahitler:

1-Ali oğlu Osman
2-Hamza oğlu Seyit Hasan
3-Hacı Salih oğlu Sadrüddin
4-Abdi oğlu Ali
5-Mahmut oğlu Mehmet
6-Fidi oğlu Ali
7-Halil oğlu Hasan
8-Davudoğlu Hacı Salih
9-Hacı oğlu Tahsin
10-Hacı oğlu Hasan
11-Hacı İbrahim oğlu İsa Fakih
12-Mahmut oğlu Süleyman
13-Veli oğlu Emin
14-Tomar oğlu Yusuf Fakih
15-Fakih oğlu Hamza
16-Hacı Emin Katip
17-Hacı Pirli
18-Seyh Sadreddin cemaatından Hacı Yahşi oğlu Hacı Ahmet.
Vakfiye H.827/1521 de düzenlenmiştir. Vakfiyeyi Konya kadı vekili Kadızade Hacı Emin Efendi Aslına uygunluğunu, Konya kadısı, İsa ve Mustafa Efendiler de şeriata uygun olduğunu tasdik etmişlerdir.

OSMANLILAR DÖNEMİ :

Karamanoğulları Orta Anadolu'nun güneyinde XIII. ve XV. asırlarda hakimiyet kurmuş, hükümranlık sürmüş,bu bölgelerde siyasi, iktisadi ve kültürel açıdan büyük tesirler bırakmışlardır. Ancak Osmanoğulları ile ilişkileri pek iyi değildi. Zaman zaman Osmanlılara karşı isyan bayrağını çekiyorlardı. Osmanlı Padişahlarından Çelebi Sultan Mehmet bir çok kez yapılan andlaşmalara uymayan Karamanoğulları'nın üzerine yürüdü. 1414 yılında Akşehir'i alarak Konya'ya doğru ilerledi. Karamanoğlu Mehmet Bey barış istedi ve andlaşma yapıldı. Karamanoğullarının son hükümdarı Sarımüd-din İbrahim Bey, Fatih Sultan Mehmet'e Kadınhanı, Ilgın, Beyşehir, Seydişehir gibi önemli yerleri terk etti. Kızını Fatih'e verdi. Osmanlı elçisi Kasap oğlu Mehmet Bey'le andlaştı ve bu andlaşmaya ölümüne kadar sadık kaldı. Bu andlaşmaya rağmen Konya'da yine birçok karışıklık çıkmış,asayiş bozulmuş idi. 1467 yılında Fatih Sultan Mehmet Karamanoğlu devleti üzerine yürüyerek, topraklarını Osmanlı Devletine katıp Karamanoğullarını ortadan kaldırmıştır.
Osmanlılar zamanında da Turgutoğlu Ömer Bey'in zaviyesi faaliyetlerini sürdürmüştür. Fatih Sultan Mehmet Han'ın beratı ile bu zaviye dini ve tasavvufi eğitim ve öğretim yapmak üzere tevcih edilmiştir.Tekkenin ilk şeyhlerinden Şeyh Turud'un torunlarından Şeyh Taceddin bu zaviye ve vakıf mülklerinin tasarrufu için görevlendirilmiştir. Fatih, Saideli'nde bulunan ve Karamanoğullarının sadık taraftarı olan Turgutoğullarının Karamanoğulları ile tekrar birleşerek ayaklanabileceği düşüncesi ile bu bölgeyi başkayerlere göç ettirmeye karar verir. Nitekim bu göç neticesinde Saideli dağılmış, nüfusu azalmıştır. Daha önce vilayet olan Saideli(Kadınhanı) Osmanlı İmparatorluğu zamanında Konya vilayetine bağlı kaza merkezi olarak idare edilmiştir.İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Tapu Tahrir kayıtlarına göre 1500 yıllarında II.Beyazıt Han devrinde Konya'ya bağlı Saideli Nahiyesi ve köyleri aağıdaki şekilde geçmektedir.

CUMHURİYET DÖNEMİ

Kadınhanı 1914 yılından itibaren kaza merkezi olarak idare edilmiştir. İnevi (Cihanbeyli) Nahiyesi 1926 yılında kaza olmuş ve Yeniceoba Nahiyesi ve Köylerini de alarak Kadınhanı'n dan 25 köy ayrılmıştır.1926 yılında Kaymakam Hami Bey'dir 1883 yılından beri belediye olarak idare edilen Kadınhanı'nda 1937 yıllarında çalışkan vatansever bir insan olan Enver Tuncer hizmet etmiştir.Bu yılda Belediye'nin geliri 12.000 lira idi. Kazanın suyu Softalar, Kangallı ve Kumlu pınarlarının suları birleştirilerek getirildi, çarşı ve
mahallelere çeşmeler yaptırılarak taksim edildi. Bu suyun getirilmesi için Hacı Ahmet Hamdi Topbaş 12.000 lira,Hacı Musa Uğur 5.000 lira bağışta bulunmuşlardır. Ayrıca yine bu yıllarda radyo tesisleri ve bando kurulmuştur. 1933 yılında Cumhuriyetin
Onuncu yılı kutlamaları yapılmış, Kadınhanı çarşısındaki parka Cumhuriyetin 10.Yıl Dönümü Anıtı dikilmiştir. 1939 yılında Halk Evi açılmış başkanlığını ise merhum M.Hulusi Altındağ yapmıştır.Yine bu dönemde ilçe merkezindeki mahalleler birleştirilerek 6 mahalle oluşturulmuştur.

Kadınhanı civarındaki yakın köyler önceleri Kadınhanı'nın yaylası idi.1800-1900 yılları arasında bu yaylalara yerleşmelerle birlikte bu köylerimiz oluşmuştur.Önceleri yayla iken sonradan kurulan köylerimiz şunlardır:
Alabag(Koşmar), Çeşmecik, Çubuk, Kamışlıöz, Karasevinç, Kızılkuyu, Küçükkuyu, Köylütolu, Meydanlı, Söğütözü(Dırağan), Tosunoğlu, Yağlıca(Tahsin), Yaylayaka(Göğimam), Kurthasanlı, Hacımehmetli, Hacıpirli, Kabacalı, Bayramlı, Karahisarlı, Karakurtlu, Karayörüklü, Konurören, Kökez, Bakırpınarı, Afşarlı, Demiroluk(Kındıras).

Bazı köylerimiz de Osmanlı İmparatorluğu zamanında dışarıdan gelip yerleşenlerce kurulmuştur. Bu köylerimiz ise şunlardır:
Bulgurpınarı(Mehdilli), Pirali, Şahören, Başkuyu, Beykavağı(Kestel), Atlantı, Mahmudiye, Hacıoflazlar, Kolukısa, Sarıkaya.

Cumhuriyet döneminden sonra iskan edilen köylerimiz ise şunlardır:
Pusat, Saçıkara, Örnekköy.

İlçemizin Saideli olan adı 1935 yılında Kadınhanı olarak değiştirilmiştir. 1959 yılında Sarayönü nahiyesi ilçe olarak köyleri ile birlikte Kadınhanı'ndan ayrılınca nüfus azalmıştır. Başkuyu Cihanbeyli'den ayrılarak, Örnekköy ve Sarıkaya köyleri ise daha önceleri Yunak İlçesine bağlı iken yapılan referandum sonucunda 1975 yılındaKadınhanı'na bağlanmıştır. Türkiye genelinde olduğu gibi Kadınhanında da köylerden şehir merkezlerine göç yaşanarak,Tepebaşı,Karakaya ve İstiklal mahalleleri oluşturulmuştur.